Napisz do nas:
Bezpośrednio na kontakt@mediclaw.pl, lub skorzystaj z formularza kontaktowego (otrzymasz kopię wysłanej wiadomości).
Napisz do nas:
Bezpośrednio na kontakt@mediclaw.pl, lub skorzystaj z formularza kontaktowego (otrzymasz kopię wysłanej wiadomości).
Roszczenia wywołane błędem lekarskim tak jak każde roszczenia ulegają przedawnieniu. Przedawnienie roszczeń o odszkodowania wywołanych błędami medycznymi zamyka drogę do skutecznego dochodzenia naprawienia szkód spowodowanymi przez te zdarzenia. Na skutek upływu terminu przedawnienia zobowiązania to zobowiązanie wprawdzie nie wygasa. Staje się ono jednak zobowiązaniem naturalnym. Skutek jest taki że zobowiązany może się skutecznie uchylić od obowiązku spełnienia świadczenia, do spełnienia którego jest zobowiązany. Procesowym skutkiem jest oddalenie powództwa.
Roszczenia o naprawienie szkody spowodowanej błędami medycznymi są roszczeniami deliktowymi. Ich źródłem jest bowiem czyn niedozwolony. Czyli zachowanie, przez które należy też rozumieć zaniechanie, sprzeczne z porządkiem prawnymi negatywnie kwalifikowane przez ten porządek prawny. W konkretnych przypadkach możliwe jest że roszczenia wywołane błędem lekarskim będą miały charakter umowny. Np. będzie tak jeżeli decydujemy się na zabieg w szpitalu prywatnym i ten zabieg okazał się nieudany. W tym przypadku oprócz roszczeń odszkodowawczych za wywołanie rozstroju zdrowia przysługują nam roszczenia odszkodowawcze za nienależyte wykonanie umowy.
Terminy przedawnienia roszczeń deliktowych określa art. 442(1) kodeksu cywilnego. To terminy zasadniczo są dwojakiego rodzaju. Pierwszy jest terminem liczonym od chwili dowiedzenia się przez poszkodowanego o szkodzie i sprawcy szkody. Jest to termin 3 letni. Termin ten liczy się też od dnia w którym poszkodowany przy dochowaniu należytej staranności powinien się dowiedzieć o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Drugi termin 10 letni termin przedawnienia liczony od zaistnienie zdarzenia będącego źródłem szkody. Poza tym trzeba pamiętać o szczególnym uregulowaniu przypadku gdy błąd lekarski jest przestępstwem. Jeżeli źródłem szkody jest taki błąd medyczny to przedawnienie następuje po upływie 20 lat od zdarzenie wywołującego szkodę.
Najważniejszym terminem, o którym musi pamiętać pacjent poszkodowany błędem medycznym jest trzy letni termin przedawnienia . Termin ten liczony jest od dnia w którym ten pacjent dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienie. Jak wyżej wspomniano w przypadku zwykłych roszczeń deliktowych termin ten liczy się również od dnia, w którym poszkodowany przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie zobowiązanej do naprawienie szkody. Poniżej bardziej szczegółowa omawiamy zagadnienie czy ta zasada ma również zastosowanie do roszczeń spowodowanych błędami medycznymi.
Jeżeli przedawnienie zaczyna biec od dnia kiedy pacjent dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienie to pojawiają się dwa oczywiste pytania. Pierwsze pytanie to pytanie co oznacza sformułowanie dowiedzenie się o szkodzie? Drugie to pytanie co oznacza określenie osoby obowiązanej do naprawienia szkody?
Co rozumiemy przez sformułowanie „dowiedzenie się o szkodzie”? Mówiąc ogólnie będzie to dowiedzenie się o tym, że leczenia pacjenta okazało się być nieprawidłowe. Oprócz znaczenie ma również dowiedzenie się o konsekwencjach jakie ono spowodowało. Najczęściej będzie to wystąpienie rozstroju zdrowia. W przypadku gdy pacjent dochodzi odszkodowania za szkody majątkowe będzie to zaistnienie tych szkód majątkowych. Np. poniesienie wydatków na dodatkowe leczenie. Albo utrata zarobków czy dochodów za okres leczenia.
Ale nie zawsze sytuacje są takie proste. Chodzi o to, że rozmiar szkody kształtuje bardzo dużo czynników. Szczególnie jest to widoczne przy szkodzie niemajątkowej czyli krzywdzie. Np. rozmiar krzywdy i w konsekwencji rozmiar żądanego zadośćuczynienie kształtuje rodzaj i charakter naruszeń jakich dopuścił się sprawca szkody. Im one są poważniejsze i bardziej „karygodne” tym większa jest krzywda. Często zdarza się, że poszkodowany pacjent o rodzaju i charakterze tych naruszeń dowiaduje się z opinii biegłego sądowego. Uznaje się w tej sytuacje, że to dopiero wówczas dowiedział się o szkodzie. Pisaliśmy więcej o tej sytuacji tutaj analizując ją w kontekście przedawnienia roszczeń spowodowanych błędami medycznymi.
Zobowiązany do naprawienia szkody spowodowanej błędem lekarskim
Drugim faktem o którym poszkodowany pacjent musi się dowiedzieć jest to kto jest obowiązany do naprawienia szkody. W przypadku roszczeń wynikających z błędów lekarskich jest to sprawca szkody. W zdecydowanej większości przypadków zidentyfikowanie tego podmiotu nie jest trudne. Jest bowiem albo podmiot leczniczy (np. szpital albo przychodnia) w którym pacjent się leczył albo lekarz np. prowadzący własną praktykę. W konkretnych przypadkach mogą się jednak pojawiać na tym polu trudności. Mogą one no wnikać z przekształceń podmiotowych szpitala albo przychodni. Trudności w identyfikacji sprawy błędu lekarskiego mogą wynikać też skomplikowanych układów gospodarczo – prawnych między podmiotami zaangażowanymi w wykonywanie działalności leczniczej.
Jak wspomniałem wyżej drugim zasadniczym terminem przedawnienia roszczeń deliktowych jest termin 10 lat od dnia wystąpienie zdarzenia wywołującego szkodę. Roszczenia odszkodowawcze spowodowane deliktem przedawniają się bowiem po upływie 10 lat od dnia w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Ten termin biegnie i kończy się niezależnie od 3 letniego terminu liczonego od dowiedzenia się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienie. Oznacza to, że termin 3 letni jeszcze nie upłynie ale roszczenia wywołane błędem lekarskim mogą ulec przedawnieniu 10 letniemu.
Ale tu trzeba pamiętać o istotnej kwestii. Mianowicie takiej, że szkody wyrządzone przez błąd lekarski są szkodami na osobie. A roszczenia o naprawienie tego rodzaju szkód przedawniają się nie wcześniej niż po upływie trzech lat od dowiedzenie się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Dlatego 10 letni termin przedawnienia liczony od zaistnienie zdarzenia powodującego szkodę nie ma w praktyce zastosowania do przedawnienia roszczeń spowodowanych błędami lekarskimi. Wyjątkiem będą sytuacje gdy przysługują nam roszczenia o naprawienie szkody w mieniu. Takim roszczeniem jest np. roszczenie o zwrot zapłaconego wynagrodzenia za wykonanie zabiegu. Np. gdy zdecydowaliśmy się na wykonanie płatnego zabiegi w prywatnym szpitalu.
Po pierwsze musimy wyjaśnić czym jest szkoda na osobie. Jest ono określana również jako szkoda osobowa. Za taką szkodę uznaje się szkodę odnoszącą się bezpośrednio do osoby poszkodowanej. Jest to przeciwieństwo do szkody majątkowej, która odnosi się do majątku poszkodowanego. Jest to szkoda powstała np:
Pierwsze z tych kategorii szkód , czyli szkody powstałe w wyniku pogorszenie sią stanu zdrowia, trwałego uszczerbku na zdrowiu , doznanych przez poszkodowanego obrażeń to szkody o charakterze majątkowym. Drugie kategorie szkód, czyli cierpienia psychiczne i fizyczne, to szkoda niemajątkowa określana również mianem krzywdy.
Jaki stąd wniosek? Wniosek jest taki, że uregulowanie z art. 442(1) § 3 k.c. ma najistotniejsze znaczenie dla przedawnienie roszczeń spowodowanych błędami medycznymi. W praktyce zatem roszczenia o naprawienie szkód wyrządzonych błędami medycznymi przedawniają się po upływie 3 lat. Te trzy lata liczymy od dowiedzenia się o szkodzie i osobie zobowiązanej do naprawienia tej szkody. Taka jest najważniejsza zasada przedawnienia roszczeń spowodowanych błędami lekarskimi.
Jak wyżej wskazano możliwe są sytuacje, że roszczenia wywołane błędem medycznym są roszczeniami o naprawienie szkody w mieniu. Najbardziej klasyczna sytuacje to taka gdy pacjent zapłacił za wykonanie zabiegu w prywatnym szpitalu. Jeżeli ten zabieg został wykonany nieprawidłowo to pacjentowi przysługuje roszczenie o zwrot tego wynagrodzenia. Jest to roszczenie o naprawienie szkody w mieniu. Co do tych roszczeń trzeba pamiętać że przedawniają się one również po upływie 10 lat od wykonania tego zabiegu.
Nie jest jasne czy przedawnienie roszczeń na osobie spowodowanych błędem medycznym biegnie od chwili gdy poszkodowany przy dochowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienie? Ta niejasność wynika z relacji 442(1) §1 k.c. do 442(1) §3 k.c. Art. 442(1) §1 k.c. stanowi, że bieg terminu rozpoczyna się również od dnia, w którym poszkodowany przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Z kolei art. 442(1) § 3 k.c. będący uregulowaniem szczególnym co do przedawnienie szkód na osobie stanowi, że przedawnienie roszczeń o naprawienie tych szkód nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. To uregulowanie nie odwołuje się do przypadku gdy poszkodowany przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia.
Oznaczało by to więc, że w przypadku roszczeń o naprawienie szkody na osobie ich bieg przedawnienia nie rozpoczyna się od dnia, w którym poszkodowany przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Ta okoliczność nie miałby zatem znaczenia. Można zatem twierdzić, że przy badaniu przedawnienia roszczeń o naprawienie szkód na osobie nie bierzemy w ogóle pod uwagę czy poszkodowany przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia.
Można bronić jednak poglądu odmiennego. W literaturze (Komentarz do kodeksu cywilnego pod red. Gutowski 2022) wskazuje się, że takie uregulowanie jest wynikiem pomyłki ustawodawcy. Opierając się na tym poglądzie można twierdzić, że również w przypadku szkód na osobie bieg terminu przedawniania rozpoczyna się od dnia, w którym poszkodowany przy dochowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia.
Często zdarza się, że błąd lekarski spełnia jednocześnie znamiona czynu zabronionego i jest zbrodnią lub występkiem w rozumieniu prawa karnego. Jeżeli tak jest to roszczenia wywołane błędem lekarskim przedawniają się po upływie 20 lat od dnia popełnienia przestępstwa czyli popełnienia błędu lekarskiego. Przy czym bez znaczenia jest kiedy poszkodowany pacjent dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Czyli w sytuacjach gdy błąd medyczny jest jednocześnie przestępstwem poszkodowany pacjent ma zawsze 20 lat na dochodzenie roszczeń. Termin ten liczy się od popełnienia tego błędu. Jeżeli poszkodowany pacjent dowie się o szkodzie na osobie oraz osobie zobowiązanej do jej naprawienia relatywnie wcześnie, to i tak przedawnienie roszczenia o naprawienie szkody nastąpi dopiero z upływem 20 lat liczonych od popełnienia zbrodni lub występku.
Szczególne uregulowanie dotyczy przedawnień roszczeń przysługujących pacjentowi małoletniemu. Wynika to z tego, że osoba małoletnia nie może samodzielnie dochodzić roszczeń przed sądem. Zgonie z uregulowaniem zawartym w art. 442(1) § 1 k.c. przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności. To uregulowanie ma zastosowanie do roszczeń wynikających z błędów medycznych. Jak bowiem wyżej wskazano szkody spowodowane błędami medycznymi są szkodami osobowymi.
Uregulowania szczególne przedawnienia roszczeń o naprawienie szkód wyrządzonych błędami lekarskimi zawarte w art. 442(1) k.c. nie są całościową regulacją kwestii przedawnień. W zakresie bowiem nieuregulowanym zastosowanie mają przepisy ogólne kodeksu cywilnego o przedawnieniu roszczeń czyli zawarte w art. 117 – art. 125 k.c. W szczególności z tych uregulowań ogólnych wynika, że :
Nieco wątpliwości budzi relacja uregulowań zawartych w art. 442(1) k.c. do uregulowania zawartego w art. 118 zd. 2 k.c. Zgodnie z nim termin przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Powstaje więc następujące pytanie. Czy przedawnienie roszczeń spowodowanych błędami medycznymi następuje z końcem dnia, w którym upłynie 3 lata od dowiedzenia się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia? Czy też następuje z końcem roku kalendarzowego, w którym ten 3 letni okres przedawnienia upłynął? Możliwe są dwie odpowiedzi.
Wg pierwszej przepis art. 118 zd. 2 k.c. nie ma zastosowania do terminów regulujących przedawnienie roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym określonych w art. 442(1) k.c. Czyli wg tej koncepcji przedawnienie roszczeń o naprawienie szkody wywołanej błędem lekarskim następuje z końcem dnia, w którym upłynie 3 lata od dowiedzenia się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Ewentualnie przedawnienie następuje z końcem dnia, w którym upłynie 20 lat od popełnienia błędu medycznego jeżeli jest on przestępstwem.
Wg drugiego poglądu art. 118 k.c. reguluje jednolicie zakończenie biegu terminu przedawnień wszystkich zobowiązań cywilnych. W konsekwencji należałoby przyjąć, że roszczenia o naprawienie szkód spowodowanych błędami medycznymi przedawniają się z końcem roku kalendarzowego, w którym w którym upłynęły terminy przedawnienie obliczone zgodnie z uregulowaniami zawartymi w art. 442 (1) k.c.
Z powyższego omówienia możemy wyciągnąć kilka najważniejszych wniosków :
Wiedza prawnicza
Doświadczenie w biznesie
Stały kontakt z klientem
Znajomość rynku medycznego